Bất ngờ phát hiện cá heo và cá voi làm quen, chơi với nhau như bạn

Không chỉ chinh phục con người bằng sự thông minh và những hành vi kỳ lạ, cá heo và cá voi còn gây bất ngờ cho giới khoa học bởi mối quan hệ thân thiện hiếm thấy. 

Nghiên cứu mới của Đại học Griffith (Úc), công bố trên tạp chí Discover Animals hé lộ rằng hai loài này không chỉ đón nhận sự hiện diện của nhau mà còn chủ động tương tác tích cực, thậm chí cùng nhau lặn xuống đáy biển.

Cá heo và cá voi: từ những cuộc gặp gỡ ngẫu nhiên đến tình bạn thân thiết

Hình ảnh cá heo và cá voi xuất hiện cạnh nhau không phải là hiếm. Người đi biển hoặc các nhà nhiếp ảnh thiên nhiên đôi khi ghi lại khoảnh khắc hai loài này cùng bơi trên mặt nước, tạo nên khung cảnh đẹp như tranh. Nhưng câu hỏi khiến giới nghiên cứu băn khoăn suốt nhiều năm là: đây chỉ là sự "tình cờ gặp mặt" hay thực sự có mối quan hệ xã hội giữa chúng?

"Là nhà nghiên cứu, mỗi khi thấy cá heo và cá voi xuất hiện cùng nhau, tôi luôn tự hỏi: tại sao lại thế? Liệu đây có phải là trò chơi, là chiến thuật săn mồi hay chỉ là thói quen di chuyển chung?", Olivia Crawley, nghiên cứu sinh Đại học Griffith, chia sẻ.

Để tìm lời giải, Crawley và đồng nghiệp Olaf Meynecke đã thu thập, phân tích hàng trăm đoạn video và hình ảnh từ các dự án quan sát cá voi tấm sừng hàm (baleen whales) và cá heo. Nhóm tập trung vào phản ứng của cá voi khi cá heo tiến lại gần, hành vi vốn thường bị cho là "trêu chọc".

Kết quả cho thấy, thay vì né tránh hay tỏ ra khó chịu, nhiều con cá voi phản ứng theo cách tích cực: bơi song song, xoay mình phô bụng hoặc chủ động di chuyển gần cá heo hơn. Điều này gợi ý mối quan hệ xã hội hai chiều, chứ không phải chỉ từ một phía.

Cùng nhau lặn xuống đáy đại dương

Một phát hiện ấn tượng đến từ hai đoạn video quay bằng thiết bị gắn hút trên lưng cá voi lưng gù (Megaptera novaeangliae). Trong cả hai trường hợp, cá heo mũi chai (Tursiops truncatus) không chỉ bơi cùng cá voi trên mặt nước mà còn theo sát chúng trong quá trình lặn sâu, có lúc xuống đến đáy biển. Trong môi trường tối và áp suất cao này, cá heo vẫn tiếp tục áp sát, di chuyển uyển chuyển quanh cơ thể khổng lồ của cá voi.

Theo thống kê, nhóm nghiên cứu đã ghi nhận 425 cá voi tấm thuộc 6 loài khác nhau, với cá voi lưng gù chiếm tới 68% số lần quan sát. Về phía cá heo, loài mũi chai là phổ biến nhất, ngoài ra còn có cá heo sọc, cá heo spinner và một số loài ít gặp hơn.

Olaf Meynecke cho biết: "Chúng tôi nhận thấy khoảng 25% các cuộc gặp gỡ giữa cá voi và cá heo là tương tác qua lại rõ rệt. Đặc biệt, với cá voi lưng gù, con số này tăng lên khoảng một phần ba. Những hành vi như lăn mình, phô bụng hoặc bơi chậm hướng về cá heo có thể là tín hiệu thân thiện hoặc thậm chí mang tính xã giao".

Trong thế giới loài người, việc bắt tay, ôm hoặc mỉm cười có thể thể hiện thiện chí. Với cá heo và cá voi, ngôn ngữ cơ thể của chúng là xoay mình, áp sát hoặc bơi song song. Mỗi loài cá voi lại có "phong cách" riêng: cá voi xám thích lăn mình, cá voi phương nam thường dùng vây đập nước. Điều đáng chú ý là các hành vi mang tính tiêu cực khi tức giân như quẫy đuôi mạnh hay đập đầu rất hiếm khi xuất hiện.

Các nhà khoa học cho rằng mối quan hệ này có thể mang lại lợi ích cho cả hai loài. Cá heo nổi tiếng thông minh và nhanh nhẹn, trong khi cá voi tấm có kích thước lớn và sức mạnh vượt trội. Sự đồng hành có thể giúp chúng phát hiện kẻ săn mồi sớm hơn hoặc hỗ trợ nhau trong việc tìm kiếm thức ăn.

Ý nghĩa với khoa học và bảo tồn

Trong tự nhiên, việc hai loài khác nhau hình thành mối quan hệ thân thiện không phải lúc nào cũng dễ dàng. Thế nhưng, cá heo và cá voi đã cho thấy rằng ngay cả trong đại dương mênh mông, nơi luật sinh tồn đôi khi khắc nghiệt, vẫn tồn tại những khoảnh khắc dịu dàng. Chúng bơi cùng nhau, chơi đùa và thậm chí chia sẻ hành trình xuống tận đáy biển như những người bạn thực thụ.

Khám phá này không chỉ làm giàu thêm hiểu biết của con người về thế giới dưới nước, mà còn nhắc nhở chúng ta rằng: thiên nhiên luôn ẩn chứa những mối liên kết bất ngờ, vượt xa mọi giới hạn mà chúng ta tưởng tượng.

Nghiên cứu của Đại học Griffith không chỉ mang đến những hình ảnh thú vị về đời sống hoang dã mà còn có giá trị thực tiễn. Hiểu được cách cá heo và cá voi tương tác giúp giới khoa học nhận diện cấu trúc xã hội và hành vi của chúng, từ đó đề xuất các biện pháp bảo tồn phù hợp.

"Những nghiên cứu hành vi như thế này giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về hệ sinh thái biển", Meynecke nhấn mạnh. "Khi biết các loài có mối quan hệ gắn bó, chúng ta sẽ hiểu rằng việc bảo tồn một loài cũng đồng nghĩa với bảo vệ các mối liên kết tự nhiên của chúng".

Ngoài ra phát hiện này còn khơi gợi thêm nhiều câu hỏi khoa học: Liệu tình bạn giữa cá heo và cá voi hình thành từ nhu cầu sinh tồn, từ sự tò mò hay đơn giản là niềm vui? Liệu có sự khác biệt trong cách các quần thể ở những vùng biển khác nhau tương tác? Đây sẽ là những hướng nghiên cứu tiếp theo mà nhóm Griffith muốn khám phá.